Πάσχα

Πάσχα σημαίνει πέρασμα. Πέρασμα των Ιουδαίων προς την ελευθερία, τη γη της επαγγελίας από την Αίγυπτο που βρίσκονταν υπό ομηρία. Πέρασμα επίσης συμβολικά των Χριστιανών προς την ελευθερία και το Παράδεισο από την αμαρτία που τους κρατά σε ομηρία.

Όποιος πέτυχε να βρίσκεται στη Κέρκυρα τις μέρες που γιορτάζεται το Πάσχα, βρίσκεται στο σωστό μέρος για να αισθανθεί το πέρασμα από τη γήινη πραγματικότητα στην ουράνια μακαριότητα. Στη Κέρκυρα όλη η φύση συμμετέχει στη γιορτινή μυσταγωγία που κολλάει τη χαρά με τη λύπη, τη ζωή με το θάνατο, τα πνευματικά με την ύλη, τη μοναδικότητα με την επανάληψη, σαν έναν αμφίθυμο χαρακτήρα που όμως δεν προκαλεί και δεν κουράζει. Σαν το ίδιο νόμισμα με δύο όψεις που κρατά την αξία του σε όποια πλευρά κι αν το κοιτάξεις, σαν κράμα μετάλλων που συνθέτουν ένα νέο μέταλλο διατηρώντας ξέχωρα τα χαρακτηριστικά των πρώτων. Το πάγωμα του χρόνου, η άπειρη διάσταση του χώρου, η έντονη συμμετοχή του Κερκυραϊκού Πάσχα που βιώνει κάθε θεατής, επιβεβαιώνουν το θαύμα της μετάβασης στα όρια της μετάστασης. Απόδειξη είναι η γλυκιά κούραση που αισθάνεσαι το βράδυ παράλληλα με τη  προσπάθεια της λογικής να εξηγήσει πως χώρεσαν όλες οι αισθήσεις και έντονες συγκινήσεις μέσα σε μια στιγμή, που μόνο η αλλαγή της ώρας από πρωί σε βράδυ θυμίζουν ότι πέρασε ολόκληρη μέρα ή δύο ή τρεις. Όπως η ψυχή στον ουρανό που ταυτίζεται και μηδενίζει το χωροχρόνο, έχει τη δυνατότητα να βρίσκεται ταυτόχρονα παντού, έτσι το σώμα, η ύπαρξη σου ολόκληρη παρακολουθεί παράλληλα τη θρησκευτικότητα, τη μελωδικότητα, την αλλαγή των ακουσμάτων, χρωμάτων, οσμών και γεύσεων το Πάσχα στη Κέρκυρα.

Τα βράδια της Μεγάλης Εβδομάδας η άνοιξη, με την υγρασία της προσφέρει ατμόσφαιρα κατανυκτική προκαλώντας εντονότερη συγκίνηση και η διάθεση μπερδεύεται και αυτή ακολουθώντας τις εναλλαγές των λουλουδιών που ανοίγουν με πολλαπλά, ζωηρά χρώματα, σαν ν’ ανταγωνίζονται τη ποικιλία χρωμάτων των φιλαρμονικών στις λιτανείες του Αγίου, των επιταφίων και των Αναστάσεων. Μα και τα χελιδόνια με πείσμα τιτιβίζουν δυνατά και ζωηρά κάνοντας συνεχής κύκλους πάνω από τη πόλη που παιανίζουν οι μπάντες προσθέτοντας τις δικές τους νότες στις ήδη καταπληκτικές αρμονίες των εμβατηρίων.

Τα στενά σοκάκια της παλιάς πόλης και όχι μόνο, όταν δεν έχουν ευλογημένο θέαμα να προσφέρουν από κάποια θρησκευτική εκδήλωση που περνά, σ’ αποζημιώνουν με τις διαφορετικές μυρωδιές των κουζινών των οικοκυράδων, που ξεκινούν με μπακαλάρο σκορδαλιά των Βαΐων, μπερδεύονται με αυτές της φογάτσας ή της κολομπίνας και των κουλουριών και τελειώνουν με τη πατροπαράδοτη μαγειρίτσα, τα «τσιλίκουρδα» τη Κυριακή του Πάσχα. Για να συμπληρώσουν αυτό το παραλήρημα των αισθήσεων της όρασης και της όσφρησης,  τα καντούνια χαρίζουν ακούσματα που χορταίνουν και την ακοή. Μετά τις ψαλμωδίες των κατανυκτικών ακολουθιών στις αμέτρητες, συγκριτικά για το χώρο, εκκλησίες έχεις την ευκαιρία να ακούσεις τις πρόβες μέσα, αλλά και έξω από τα κτίρια των φιλαρμονικών. Πρόβες σε μουσικά κομμάτια ιδιαίτερα επιλεγμένα, για τους επιταφίους των επομένων ημερών, που η μελωδικότητά τους, η επισημότητά τους και η αυστηρά αργή και επιβλητική απόδοσή τους, σ’ εντάσσουν μέσα στο πένθιμο περιβάλλον των ημερών  μετατρέποντάς σε από θεατή, απαραίτητο συνεργό αυτής της ανείπωτης μυσταγωγίας.

Στην αποκορύφωση των ακολουθιών και των επιταφίων λίγο πριν τη πρώτη Ανάσταση, το Μ. Σάββατο πρωί, ο Άγιος Σπυρίδωνας χοροστατεί στην έξοδο του επιταφίου της εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στο όνομά του και φέρει το ολοζώντανο σκήνωμά του, πραγματοποιώντας έτσι διπλή ευλογία στους πιστούς. Οι Ενετοί κατακτητές εκείνα τα χρόνια απαγόρευσαν τη νυκτερινή κυκλοφορία των ντόπιων, άρα και την έξοδο του επιταφίου μετά τη δύση του ηλίου και οι Κερκυραίοι έβγαλαν τον επιτάφιο την επομένη το πρωί, μαζί με τη καθιερωμένη λιτανεία του Αγίου τους. Κάθε  χρόνο μόνο σ’ αυτή τη λιτανεία, που από παράδοση συμπορεύεται με τον επιτάφιο, μαζί με τις ψαλμωδίες «Αι γενεαί πάσαι» της χορωδίας κάθε μία από τις φιλαρμονικές παίζει ως ετήσιο τάμα, ειδικά για τον επιτάφιο, το ίδιο ξεχωριστό πένθιμο εμβατήριο που έχει επιλέξει. Ώρα ιερή, κατανυκτική, βουβή, μπορεί κανείς να θαυμάσει αν παρατηρήσει καθώς ο ήλιος κτυπάει τις στέγες μετά τη βραδινή υγρασία, τα ψηλά κτίρια στάζουν δάκρυα συγνώμης στη θέα του επιταφίου, ενώ ο αχνός που σηκώνεται δηλώνει ότι απευθύνουν μυστική προσευχή στον Άγιο.

Το προηγούμενο βράδυ οι δρόμοι φωτιζόταν από το σιγανό μωβ φως των λαμπιονιών του Δήμου, προσφέροντας  τη δική τους πινελιά στο καμβά της ημέρας. Μεγάλο Σάββατο βράδυ στους ίδιους δρόμους έκτος από το ζωηρό λευκό φως που βγάζουν τα παραδοσιακά φαναράκια του Δήμου κάτω από τις καμάρες και τις γωνίες των καντουνιών, ένα υπερκόσμιο ζωντανό θέαμα  από χιλιάδες ανάμενες λαμπάδες που συνθέτουν ένα φωτεινό ανθρώπινο ποτάμι ξεχύνεται από τη μεριά της πλατείας όπου μόλις έγινε η Ανάσταση. Λίγες ώρες πριν όσο ακόμα μαζεύονταν ο λαός στο χώρο αυτό, μπορούσες να νιώσεις τη γεύση της Αναστάσεως μέσα από  την αίσθηση της αγάπης που πλημμυρίζει το κάθε κύτταρο σου για τους άλλους γύρω σου περιέργως, αφού ούτε καν τους γνωρίζεις. Ένας έρωτας δυνατός όχι σαρκικός, ούτε πλατωνικός, τόσο πρωτόγνωρος στην ανθρώπινη φύση, που μόνο αγγελικός ή θεϊκός μπορεί να χαρακτηριστεί. Η ανθρώπινη φύση ως δημιούργημα του Θεού ξένη στο πόνο, τη δυστυχία και το θάνατο που απέκτησε μετά το αμάρτημα, βιάζεται να προλάβει την Ανάσταση που έρχεται σε λίγες ώρες και αποβάλλει την σαρκική της υπόσταση για να είναι πιο ελαφριά, να μπορεί να τρέξει, να πετάξει και να την συναντήσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Χριστός Ανέστη, χαρείτε Έλληνες, ψάλουν και τραγουδάνε, κλήρος, λαός και φιλαρμονικές και την επομένη από πολύ νωρίς το πρωί του Πάσχα το θέαμα της διασταύρωσης των εικόνων που λιτανεύονται, στα σοκάκια τη Μεγάλη Παρασκευή, θα επαναληφθεί με τις Αναστάσεις τώρα με άλλο χρώμα, σε άλλη ώρα, με άλλη διάθεση και ρυθμό, αλλά με την ίδια ομορφιά και αρμονία, το ίδιο πετυχημένο πάντρεμα μουσικής και ψαλμωδίας. Οι Αναστάσεις θα καταλήξουν στις εκκλησίες απ’ όπου ξεκίνησαν κάθε μια, για να ξεκινήσει έτσι η Κυριακάτικη Πασχαλινή Λειτουργία.

Οι Κερκυραίοι, δε θα σταματήσουν εδώ. Είναι μεγάλη η χαρά και η απόλαυση, για να χωρέσει σε τόσο λίγο χρόνο, σε τόσο μικρό χώρο. Θα συνεχίσουν όλη τη Διακαινήσιμο εβδομάδα, να λιτανεύουν τις Αναστάσεις ενίοτε μαζί με τη Παναγιά, έξω από τη πόλη, στα προάστια και τα χωριά τώρα. Μα και πάλι ο χρόνος δεν φτάνει και συνεχίζουν κάθε Κυριακή μέχρι την Απόδοση του Πάσχα, πριν της Αναλήψεως, να λιτανεύουν και να πανηγυρίζουν.

Η Κέρκυρα υποκλίνεται μπροστά σ’ αυτή τη γιορτινή χαρμολύπη της πάλης του άσπρου με το μαύρο, του καλού με το κακό, της ζωής με το θάνατο που βρίσκει νικήτρια την αθάνατη ψυχή στην αιώνια ζωή.

Γιώργος Τζέκος

Πτυχιούχος Ηλεκτρολόγος Μηχανικός

Μέλος μπάντας της Φιλαρμονικής Εταιρίας Κέρκυρας